Lịch sử các dân tộc trong Đế Chế - Dân tộc Babylon (Phần 1)

Giới thiệu:

Babylon thuộc khu vực Lưỡng Hà đã hai lần mở rộng để trở thành một Đế quốc quan trọng trên thế giới trước khi bị Ba Tư xâm chiếm. Hai lần mở rộng này đã đủ để Babylon được khắc ghi trong lịch sử bên cạnh hai nền văn hóa Lưỡng Hà quan trọng khác: văn hóa của người Sumer và người Assyria.

Bộ luật của Hammurabi  (năm 1792-1750 TCN) văn bản luật cổ nhất còn được bảo tồn tốt, được khắc trên bia đá, hiện đang được bảo tồn tại Bảo tàng Louvre

Giữa thời kỳ Đế quốc Cũ và Tân Đế Quốc, Babylon đã trở lại thành một tiểu bang nhỏ nhưng giàu có bị đô hộ bởi các nước láng giềng. Cư dân sinh sống tại Babylon đã có sự thay đổi rất nhiều lần trong suốt quá trình đất nước hình thành, mặc dù văn hóa vẫn tương đối ổn định và khác biệt. Người Amorite, Kassites và Chaldeans, ít nhất một lần đều đã từng là người Babylon.

Bộ luật được khắc trên mặt sau của bia bằng kí tự của người Akkad

Vị trí:

Người Babylon lấy tên thủ đô của họ theo tên của thành phố duy nhất - Babylon, nằm trên sông Euphrates phía tây Sumeria và phía nam của Assyria. Đây là một vùng lưu vực sông rất thuật lợi cho nông nghiệp và thương mại, nhưng không phải là địa hình tốt cho việc phòng thủ. Babylon cần có một nhà lãnh đạo mạnh mẽ và quân đội hùng mạnh để bảo vệ bờ cõi. Vậy nên những thế lực tấn công bên ngoài đã nhân cơ hội đất nước này chưa có một nhà lãnh đạo và quân đội hoàn chỉnh, tiến hành xâm lược rất nhiều lần trong lịch sử.

Thủ đô:

Thủ đô của Đế quốc Babylon là thành Babylon nằm ở hai bên bờ sông Euphrates. Di tích nằm gần thành phố Hillah, Babil Governorate, Iraq ngày nay. Bắt đầu từ một thị trấn Akkadian, Babylon vẫn là trụ sở của nền văn minh Babylon trong hơn 13 thế kỷ. Đây có thể là thành phố đầu tiên trong lịch sử thế giới tiếp cận dân số trên 200.000 người.

Một hình minh họa sự phồn thịnh của thành Babylon tại cổng Ishtar

Sự phát triển:

Babylonia trở thành một vương quốc vào khoảng năm 1900 TCN do những người Amiteite Semitic xâm lược vùng đất của người Canaan, Akkad và Sumer một trăm năm trước đó thành lập. Năm 1792 TCN, Hammurabi, vị vua cai trị cho đến năm 1750 TCN, kế thừa tiểu vương quốc Babylon. Trong suốt 42 năm, Hammurabi đã tiến hành mở rộng lãnh thổ, xâm chiếm tất cả vùng đất phía Đông của người Sumer và vùng đất phía Bắc của người Akkad. Hammurabi đã đánh bại đối thủ ở Dãy núi Zagros về phía Đông Bắc là người Gutians, dân tộc trước đây đã tiêu diệt người Akkad. Ông cũng đẩy lùi người Elamites (phía đông Sumer) và người Assyria (phía bắc Akkad) ra khỏi lãnh thổ, đưa vương quốc lên đỉnh cao trong thời kì Babylon đầu tiên. Sau cái chết của Hammurabi, Đế chế của ông dần bị thu hẹp. Năm 1595 TCN, người Hittite hành quân xuống vùng Euphrates và xâm chiếm Babylon, đội quân của họ cướp bóc trong thành phố và bắt giữ các vị vua Amorite. Cuộc xâm lăng này đánh dấu sự kết thúc của Đế chế Cũ. Trong vòng 20 năm, những kẻ xâm lược mới được gọi là Kassites đã trấn thủ xung quanh Babylon, định cư và thiết lập một triều đại mới. Người Kassites không phải là người gốc Do Thái hay người Ấn-Âu, họ có lẽ đến từ phía Đông dãy núi Zagros. Người Kassites cai trị Babylon trong nhiều thế kỷ trước khi bị người Assyria xâm lược vào năm 1155 TCN. Năm 1027 TCN, hậu duệ của người Amorite đã phục hồi lại quyền kiểm soát Babylon.

Cảnh tại sông Euphrates gần tàn tích Babylon, Iraq

Trong thế kỷ thứ VII và VIII, người Chaldeans (người nhập cư vào Semitic mới đến khu vực này) và người Assyria đã chiến đấu với nhau để tranh giành quyền  kiểm soát Babylon. Người Assyrians tuyên bố quyền làm chủ trong thời gian này nhưng lại phá hủy thành phố Babylon trong một cuộc dẹp loạn. Sau đó, thủ lĩnh của Chaldean đã chiếm đoạt ngai vàng Babylon, đẩy lùi người Assyria ra khỏi biên giới với sự giúp đỡ của người Media. Triều đại Chaldean và Tân Đế quốc kéo dài từ năm 626 đến 539 TCN. Đế chế Babylon sau khi được hồi sinh đã vượt qua Đế chế Assyria từ Vịnh Ba Tư đến biên giới Ai Cập. Năm 597 TCN, Nebuchadnezzar II chiếm được Jerusalem và truyền lệnh buộc vua và các quý tộc trong thành phải sống lưu vong. Vào năm 586 TCN, thành phố đã được đưa trở lại sau một cuộc vây hãm kéo dài 18 tháng. Lần này, phần lớn dân số đã bị trục xuất đến Babylon và con cháu của họ vẫn ở đó cho đến khi Nhà Achaemenid (hay Đế quốc Ba Tư thứ nhất) thả họ ra. Giai đoạn này trong lịch sử của người Do Thái được gọi là Babylonian Captivity.

Hình vẽ cổ miêu tả cảnh người Do Thái bị bắt giữ

Nền kinh tế:

Nền kinh tế cơ bản của Babylonia là điển hình cho Mesopotamia vào thời điểm bấy giờ. Thủy lợi và đê điều được kiểm soát theo mực nước của sông Euphrates. Con sông này đã cung cấp cho người dân tại đây một nguồn thu hoạch dồi dào từ ngũ cốc, rau và trái cây trong những năm đầu. Những loại cây trồng khác được dùng để bổ sung thức ăn chăn nuôi các đàn cừu và một số gia súc. Khu vực màu mỡ trải dài từ Mesopotamia đến Levant và sông Nile này được gọi là Crescent Fertile (Vùng Lưỡi liềm Màu Mỡ). Người Babylon dùng lương thực của họ để đổi lấy các nguyên liệu thô như đồng, vàng và gỗ, họ sử dụng những nguyên liệu này để sản xuất vũ khí, đồ gia dụng, đồ trang sức và các vật phẩm khác có thể giao dịch. Sự thịnh vượng của Tân Đế Chế (năm 626 đến 539 TCN) bắt nguồn từ việc kiểm soát thương mại ở các con đường giao thương phía Đông-Tây và Bắc-Nam, chủ yếu nhờ vào sự thống trị của Babylon đối với Phoenicia, Syria và các cảng Levant khác. Khu vực này đã là mối giao thương văn minh trong hơn một nghìn năm, và cũng vì lý do đó, Babylon trở thành miếng mồi béo bở đối với mọi Đế quốc và Đế chế cùng thời đại. Không lâu sau khi thời kì Tân Đế quốc kết thúc, những con đường thương mại dần dịch chuyển sang miền Trung và Tây Địa Trung Hải đã làm giảm tầm quan trọng của khu vực này.

Hình vẽ khu vực được gọi là "Lưỡi liềm màu mỡ"  (Crescent Fertile)

Tôn giáo và Văn Hóa:

Người Babylon tôn thờ rất nhiều vị thần. Vị thần đứng đầu trong tâm linh của họ là Marduk, vị thần của thành phố Babylon. Trong các tác phẩm nghệ thuật được chạm khắc để trang trí thành phố, Marduk được mô tả dưới dạng một con rồng. Lễ hội được tổ chức quanh năm nhằm tôn vinh từng vị thần riêng trong từng lĩnh vực để đảm bảo những yêu cầu của các thần đều được đáp ứng. Lễ hội năm mới là lúc tôn vinh thần Marduk để đảm bảo tất cả các lĩnh vực đều sẽ tăng trưởng. Trong một thời gian ngắn, Tân Đế quốc được xem là một trong những thời kì giàu có nhất thế giới. Thành phố đã phản ánh sự giàu có này trong các di tích rộng lớn và được trang trí rất tinh xảo. Nội thất của Đền Marduk được xác thực là được phủ bằng vàng. Tại trung tâm của một đế chế xa hoa và thịnh vượng, người dân Babylon đã tiếp cận với những mặt hàng mới nhất và thịnh hành nhất trên thế giới.

 Tượng đất sét nung Nữ hoàng của Đêm (Queen of the Night) - biểu tượng cho tình yêu và nhục dục của người Babylon tại Bảo tàng Anh

G_luuly