Lịch sử các dân tộc trong Đế Chế - Dân tộc Ai Cập (Phần 1)

Giới thiệu:

Ai Cập là một trong những nền văn minh cổ xưa nhất và lâu đời nhất xuất hiện trong thời kì cổ đại. Ai Cập cổ đại có sự trù phú của nông nghiệp, tài nguyên khoáng sản dồi dào, và một vị trí chiến lược quan trọng. Mặc dù bị ảnh hưởng bởi những cuộc xâm lược và xung đột nội bộ, Ai Cập vẫn là một nền văn minh vô cùng đặc sắc tồn tại trong suốt gần 5000 năm.

Tượng Nhân sư và Kim Tự Tháp Ai Cập

Vị trí:

Ai Cập cổ đại có vị trí lãnh thổ gần như không khác gì so với Ai Cập hiện đại ngày nay. Lãnh thổ nằm ngay sát sông Nile. Bởi vì địa hình gần như được bao quanh bởi sa mạc, các thế lực thù địch chỉ có thể tiếp cận từ phía Tây và Đông Bắc dọc theo bờ biển Địa Trung Hải, từ phía nam xuống thung lũng sông, hoặc trực tiếp trên biển.

Thủ đô:

Trong lịch sử trường tồn cực kì lâu dài, thủ đô của Ai Cập được đặt khác nhau theo từng thời kì của các vị vua Ai Cập, bao gồm Hierakonpolis (hay Nekhen - thủ đô cuối thời kì tiền Triều đại), Memphis, Herakleopolis, Thebes, It-towy, Akhenaten, Tanis, Sais và Alexandria. Thủ đô quan trọng nhất trong số đó là Memphis và Thebes. Alexander Đại đế xây dựng Alexandria thành thủ đô vào năm 331 TCN. Triều đại Macedonia Ptolemaic cai trị Ai Cập từ Alexandria cho đến năm 30 TCN.

Bức tượng khổng lồ của Pharaon Ramesses II

Sự phát triển:

Vào 5000 năm TCN, những người nhập cư từ vùng cao nguyên Canaan đã mang nông nghiệp đến với Thung lũng sông Nile. Đến năm 3100 TCN, nông nghiệp lan rộng lên phía Nam sông Nile. Lũ lụt dần được kiểm soát, hệ thống tưới tiêu giúp cải tạo nhiều đất trồng trọt hơn. Sự phong phú của thực phẩm dẫn đến dân số ngày càng đông và gia tăng sự giàu có cho khu vực. Thời kì đầu tiên của Ai Cập được xem như một giai đoạn củng cố. Hai vương triều riêng biệt dần hình thành và đấu tranh tranh giành quyền lực dọc theo dòng sông. Khoảng năm 3100 TCN, Vua Menes của Thượng Ai Cập chinh phục Hạ Ai Cập (tập trung những đồng bằng sông vùng thấp) và thành lập nên Triều đại đầu tiên. Giữa năm 3100 TCN và 1300 TCN, hai vùng Nubians và Kushites nằm ở phía Nam sông Nile đứng lên khởi nghĩa. Họ đã lập nên những pháo đài và đồn trú để làm biên giới, nhưng bởi sự yếu kém trong tổ chức, vùng biên giới này đã bị phá hủy. Khoảng năm 1300 TCN, trong trận chiến quan trọng, người Nubian thất bại và bị cô lập như một mối đe dọa trong khoảng 500 năm.

Tranh điêu khắc trên tường mộ Pharaon Ramses I tại Thung lũng của các vị vua, Ai Cập

Trong những năm 1783 đến 1640 TCN, triều đại Ai Cập thứ XIII rất suy yếu. Lúc này, vùng pháo đài biên giới ở phía Nam đã bị chiếm mất, những người nhập cư Semitic từ phía Đông dần di chuyển vào vùng đồng bằng. Những người nhập cư này được gọi là Hyksos, vào năm 1674 TCN, họ đã nắm quyền kiểm soát toàn bộ vùng đồng bằng. Người Hyksos đã áp dụng cả văn hóa và ngôn ngữ của người Ai Cập, họ sử dụng ngựa và xe ngựa. Vào năm 1552 TCN, triều đại thứ XVIII thành lập vương quốc mới, sau khi thành công đẩy lùi người Hyksos ra khỏi lãnh thổ. Triều đại này trở thành thời đại vĩ đại của các vị Pharaoh dũng mãnh trong lịch sử Đế chế Ai Cập. Để ngăn chặn các cuộc xâm lược thêm từ phía Đông, người Ai Cập đã đô hộ các vương quốc ở Levant và Canaan. Họ dần tranh giành quyền lực với các nước Hittites và Mitanni, cũng như lãnh thổ của các vị vua địa phương. Người Ai Cập là cường quốc chiếm ưu thế trong vùng Cận Đông cho đến khoảng năm 1200 TCN, khi những kẻ xâm lược dần tràn ngập vào toàn bộ đất nước.

Hình vẽ cung thủ Ai Cập cổ đại trên xe ngựa

Nền kinh tế:

Ai Cập là một đất nước mà nông nghiệp phụ thuộc vào nước lũ và đất đất phù sa khi sông Nile từ vùng cao nguyên của Ethiopia rút xuống mỗi năm. Hệ thống tưới tiêu theo diện rộng đã giúp cho những nơi đất nông nghiệp có thể không tiếp giáp với sông nhưng vẫn đủ gần để bị ngập mỗi năm và bồi đắp phù sa mới. Người Ai Cập trồng lúa mì và lúa mạch là chính, được sử dụng để làm bánh mì và bia, thực phẩm chính của họ. Họ cũng trồng trái cây, rau xanh và chăn nuôi gia súc, lợn, cừu, dê, ngỗng, vịt và cả chim bồ câu. Sự phong phú lương thực, dễ dàng trồng trọt đã giúp người Ai Cập không chỉ có nguồn tích trữ lương thực lớn mà còn có thể xuất khẩu ngũ cốc dư thừa. Sông Nile chảy qua một số vùng đồi núi, những nơi này rất giàu khoáng sản. Bán đảo Sinai gần đó cũng là một quốc gia giàu có nhờ khoáng sản. Không giống như một số nền văn hóa cổ đại khác, người Ai Cập tiếp cận tương đối dễ dàng với đồng và vàng, điều này càng khiến cho sự thịnh vượng của họ ngày một tăng. Những ngọn đồi chính là nguồn cung cấp đá hoa cương, đá vôi và đá sa thạch để phục vụ xây dựng. Người Ai Cập là một trong những nền văn hóa đầu tiên xây dựng tàu thuyền và đưa chúng đến Địa Trung Hải. Ai Cập từ đó trở thành một cảng quan trọng của Địa Trung Hải, thương mại của Ai Cập ngày càng phát triển, bởi đây là một thị trường phong phú cho việc trao đổi mua bán hàng hóa.

Hình chạm khắc trên đá mô tả nông dân trong quá trình thu hoạch, mang theo dụng cụ và lúa mạch

Tôn giáo và Văn Hóa:
Người Ai Cập thờ hơn 2000 vị thần, mặc dù chỉ có một vài vị thần trong số đó là được biết đến rộng rãi. Những vị thần quan trọng có cả trung tâm giáo phái, nơi lập nên ngôi đền chính của họ. Một trong những đấng tối cao nhất là Ra, vị thần mặt trời, vị thần cực kì quan trọng đối với một đất nước nông nghiệp. Người Ai Cập tin vào cuộc sống sau khi chết. Họ gọi đấy là "thế giới tiếp theo", và nghĩ rằng đó là một nơi nào đó ở phương Tây. Họ tổ chức những nghi lễ chôn cất phức tạp và ướp xác để bảo vệ cơ thể cho cuộc sống thứ hai này. Tài sản và nô lệ được chôn cất cùng với chủ nhân là quý tộc hoặc người thuộc Hoàng gia giúp phục vụ họ khi sang thế giới bên kia.

Ankh — chữ tượng hình biểu tượng cho "hơi thở của cuộc sống" tại đền Hatshepsut, Luxor, Ai Cập

G_luuly