Lịch sử các dân tộc trong Đế Chế - Dân tộc Hy Lạp (Phần 1)

Giới thiệu:

Văn hóa cổ đại có tác động rộng rãi nhất và bền lâu nhất tới tương lai của nền văn minh phương Tây là Hy Lạp. Người Hy Lạp nổi tiếng với nền quân sự chỉ trong một thời gian ngắn đã thống trị cả thế giới, thế nhưng văn hóa của họ mới là điều có ảnh hưởng và lan rộng khắp các châu lục, tồn tại tới tận bây giờ. Được phát hiện ở phương Tây phần lớn trong thời Trung cổ thời Phục hưng, văn hóa, nghệ thuật, lịch sử và kiến thức của người Hy Lạp cổ đại đã hình thành nền tảng cho sự phát triển của nền văn minh phương Tây hiện đại.

Thành phòng thủ nổi tiếng Acropolis của Athens 

Vị trí:

Nền văn minh Mycenaean (khoảng 1600 - 1200 TCN) là nền văn hóa tiên tiến đầu tiên trên đất liền của Hy Lạp, và từ đó văn hóa Hy Lạp lan đến các đảo quốc quanh biển Aegean, tới vùng Balkans thấp, qua biển Aegean lên đến bờ biển phía Tây của Anatolia, qua Sicily và Italy, ảnh hưởng tới cả một phần của Bắc Phi, và phía nam nước Pháp (Marseilles là thuộc địa của thành phố Phocaea của Hy Lạp).

Lãnh thổ Mycenaean

Các chiến dịch của Alexander Đại Đế xứ Macedon đã khiến nền văn hóa Hy Lạp càng mở rộng hơn. Alexander Đại Đế thiết lập nền văn hóa Hy Lạp ở miền Trung Anatolia, Levant, Ai Cập, Syria, Mesopotamia và Ba Tư đến biên giới Ấn Độ. Vào đầu thế kỷ II TCN, chỉ cần dùng tiếng Hy Lạp để giao tiếp, có thể đi từ phía nam nước Pháp hiện đại đến Ấn Độ.

Vương quốc Macedonia

Thủ đô:

Hiện thời là một quần thể các thành phố, không có bất cứ một thành phố chính nào trong nền văn hóa Hy Lạp cổ đại, mặc dù cũng có một số thành bang nắm giữ các vị trí thống trị trong các thời đại khác nhau. Trong thời đại Đồ Đồng, Mycenae (nằm trong vùng đồng bằng Argolid của Peloponnese) là một trong những thành lũy trung tâm và giàu có nhất. Trong thời kỳ cổ đại, Athens (trung tâm văn hóa và quyền lực trên biển mạnh nhất) và Sparta (lực lượng quân sự mạnh nhất trên đất liền) đã tranh giành nhau sự thống trị và trở thành thủ đô chính, đến thời kỳ ngắn ngủi của Hy Lạp dưới thời Philip và Alexander, thủ đô có thực quyền là thành phố Pydna của Macedonia.

Trang vẽ Athens nhìn từ bến cảng Piraeus, năm 430 TCN

Sau khi Alexander Đại Đế băng hà, đế chế của vị vua này cuối cùng bị chia thành ba phần. Triều đại Antigonid cai trị Hy Lạp và Macedonia từ Pella. Vương quốc Seleukos có thành phố mới được xây dựng trên sông Tigris là Seleucia, đã kế tục Mesopotamia, Anatolia, Syria, Levant, và Ba Tư từ đế quốc của Alexander Đại Đế. Triều đại Ptolemaic cũng xây dựng một thành phố mới khác là Alexandria, cai trị Ai Cập. Tại đây, cựu tướng của Macedonia - Ptolemy I Soter đã xây dựng Thư viện huyền thoại của Alexandria - một kho lưu trữ có đến hàng chục nghìn cuộn giấy.

 Tranh vẽ Thư viện Alexandria, Thế kỷ thứ III TCN

Sự phát triển:

Lịch sử văn hóa Hy Lạp cổ đại được chia thành nhiều giai đoạn - Thời kỳ Đồ Đồng (2100 đến 1200 TCN), Thời kỳ Tăm tối (1200 đến 800 TCN), Thời kỳ Hy Lạp Archaic (800 đến 500 TCN), Thời kì Hy Lạp Cổ điển (500 đến 336 TCN) ), và Thời kỳ Hy Lạp Hóa (336 đến 30 TCN). Thời đại Đồ Đồng đã chứng kiến ​​sự trỗi dậy của các thành phố đầu tiên trên đất liền. Đây là những cung điện được củng cố chủ yếu trên đỉnh đồi. Nền văn minh này được đặt theo tên thành lớn nhất của nó, Mycenae. Nền văn minh Mycenaean biến mất khoảng năm 1200 trước Công nguyên vì những cuộc xâm lược bên ngoài. Thành Troy cũng bị phá hủy vào khoảng thời gian này. Thảm họa năm 1200 TCN tàn phá nền kinh tế của Hy Lạp và mở ra một thời kỳ tăm tối kéo dài khoảng 400 năm. Sau đó, nền văn minh dần dần xuất hiện trở lại tại những địa điểm cũ, như Athens, và tại các địa điểm mới, như Sparta và Corinth. Đến năm 800 TCN, các thành phố của lục địa trở thành các cường quốc kinh tế và quân sự. Khoảng 300 năm tiếp theo trong  thời kỳ Archaic, người Hy Lạp đã mở rộng lãnh thổ bằng cách thiết lập các thuộc địa trên biển Aegean ở Anatolia (Ionia), dọc theo bờ biển Địa Trung Hải và Tây Địa Trung Hải. Thời kỳ Archaic kết thúc khi những cuộc nổi dậy của người Ba Tư tại phía Đông lấy lại quyền lực của người Hy Lạp trên bờ biển Anatolia.

Cổng Sư tử Mycenae, Argolis, Hy Lạp (giữa thế kỷ XIII TCN)

Giai đoạn từ 500 đến 336 TCN là thời kỳ Hy Lạp Cổ điển, bị chi phối đầu tiên bởi các cuộc chiến tranh với Ba Tư và sau đó là cuộc chiến tranh Peloponnesia giữa Athens và Sparta. Mặc dù giai đoạn này được xác định bởi các sự kiện quân sự, nó cũng là thời điểm của nhiều tiến bộ văn hóa quan trọng.

Các thành phố Hy Lạp trong Chiến tranh Peloponnesia

Thời kỳ Hy lạp (Hellenistic) được lấy tên từ tiếng Hy Lạp là Hellene, có nghĩa là nguồn gốc của Hy Lạp, từ gốc là Ἑλλάς (Ellás). Thời kỳ Hy Lạp bắt đầu với việc Alexander lên ngôi vua của Macedonia sau khi ám sát cha mình. Trong khoảng 13 năm chiến dịch quân sự, Alexander Đại Đế chinh phục hầu hết các đất nước được biết đến trên thế giới lúc bây giờ và truyền bá văn hóa Hy Lạp cùng với đội quân của mình.

Trang vẽ Alexander Đại Đế trong trận Gaugamela, Ba Tư, 331 TCN

Nền kinh tế:

Ngũ cốc và bánh mì là lương thực chính trong bữa ăn của người Hy Lạp, nhưng chúng chỉ có thể được trồng tại những vùng đất màu mỡ. Hầu hết lãnh thổ Hy Lạp là đồi núi, các trang trại lớn theo kiểu Hy Lạp không thích hợp trên lãnh thổ của Ai Cập hoặc Mesopotamia. Nông dân trồng trái cây và rau xanh tại những vùng đất được khai hóa. Trên sườn đồi, họ trồng ô liu và sản xuất dầu ô liu; Họ còn trồng nho để ủ rượu vang. Ngựa được nuôi chủ yếu ở Thessaly và Macedonia, nơi có những đồng cỏ lớn. Ở những nơi khác chỉ có những người giàu mới được sở hữu ngựa. Gia súc được nuôi chủ yếu để cho sữa, lợn và gia cầm cho thịt, cừu cho da và thịt. Thực phẩm ở các vùng ven biển được bổ sung thêm hải sản.

Cây ôliu tại Ano Vouves, Crete, Hy Lạp (ước tính từ 2.000 đến 4.000 tuổi)

Người Hy Lạp nổi tiếng về đồ gốm vừa đẹp vừa tiện lợi. Các đồ trang trí trên gốm đã mang lại rất nhiều kiến thức về văn hóa Hy Lạp cổ đại cho các nhà sử học. Người Hy Lạp đã lợi dụng vị trí địa lý giữa Biển Aegean và Địa Trung Hải để tham gia vào thương mại. Thessaly và Macedonia xuất khẩu ngựa, ngoài ra có những dấu tích cho thấy Athens còn xuất khẩu cả mật ong và bạc.

Chi tiết của một mảnh gốm được khắc theo kĩ thuật hình đen của Hy Lạp

Tiền xu được sử dụng lần đầu tiên tại Lydia, một vương quốc nhỏ ở miền tây bắc Anatolia, vào cuối thế kỷ thứ VII TCN. Khái niệm dùng tiền này nhanh chóng lan đến các thuộc địa của Hy Lạp và sau đó tồn tại trong suốt nền văn hóa Hy Lạp. Các đồng tiền phổ biến nhất được làm bằng bạc. Các đồng xu bản vị bạc của Athens được gọi là glaukes (γλαῦκες) có nghĩa là "cú" bởi vì được khắc hình con cú - biểu tượng của Athena.

Bản vị bạc hình chim cú tại Athens, năm 470 TCN

Tôn giáo và Văn Hóa:

Người Hy Lạp tin rằng các vị thần chịu trách nhiệm cho sự sống và cái chết. Các vị thần của họ rất con người - thần kết hôn, có con, có tình yêu, sự ghen tuông, và cũng tìm cách trả thù như con người. Truyền thuyết về các vị thần dạy cho người dân những gì khiến họ hài lòng và những gì làm cho họ tức giận. Các vị thần chính là mười hai người sống trên đỉnh Olympus. Lãnh đạo của các vị thần là thần Dớt (Zeus). Các ngôi đền được xây dựng để trở thành nơi cư ngụ trần thế của từng vị thần. Ví dụ đền Parthenon ở Athens được dành riêng cho nữ thần Athena. Lễ hội được tổ chức để làm hài lòng và xin sự khoan hồng từ các vị thần. Trước khi ra một điều lệnh quan trọng nào, những nhà tiên tri sẽ được chỉ định tìm hiểu ý chí của thần.

Đền thờ thần Hephaestus (hoàn thành năm 415 TCN), Athens, Hy Lạp

Nhà tiên tri nổi tiếng nhất cư ngụ tại Delphi, nữ tu sĩ tên gọi Pythia, là người được nhận ý chí của thần Apollo. Các linh mục sẽ giải thích những câu trả lời thường rất mơ hồ của Pythia. Âm nhạc, thơ ca và nhà hát là một phần quan trọng trong văn hóa Hy Lạp. Hầu hết các thành phố và thuộc địa của Hy Lạp đều có nhà hát hoặc giảng đường. Xã hội bao gồm hai nhóm chính — những người tự do và nô lệ. Nô lệ được sở hữu bởi những người tự do và được sử dụng như những người hầu và người lao động. Nô lệ được mua tại các chợ nô lệ quốc tế hoặc chính là những tù nhân chiến tranh. Những người tự do ở Athens gồm hai nhóm công dân, có cha mẹ là người Athena, hoặc metics - những người nước ngoài nhưng có một số đặc quyền của người Athena. Cả hai nhóm đều được yêu cầu phục vụ trong quân đội, nhưng chỉ có công dân mới có thể trở thành quan chức chính phủ.

Di tích Delphi, Hy Lạp

G_luuly